Problem składowania niebezpiecznych odpadów na terenie Stadionu Miejskiego w Iłowej od dłuższego czasu budził nasze ogromne obawy. W centrum tego kryzysu znalazł się biały fosfor — substancja silnie toksyczna i łatwopalna, stanowiąca realne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska.
W artykule przedstawiliśmy chronologię zdarzeń, działania podjęte przez władze oraz instytucje publiczne, a także skalę zagrożenia wynikającego z przechowywania tej substancji w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań mieszkalnych i szkoły. Przedstawiliśmy również decyzje podejmowane na szczeblu administracyjnym oraz wyjaśniamy, dlaczego kwestia neutralizacji fosforu białego wciąż stanowi palący problem.
Wszystko zaczęło się 7 lutego 2025 r. Na Stadionie Miejskim w Iłowej podczas prac budowlanych odkryto butelki z substancją chemiczną. Na miejsce przybyły służby – Policja, Straż Pożarna oraz sekcja chemiczna Państwowej Straży Pożarnej z Zielonej Góry, które wstępnie zidentyfikowały substancję jako biały fosfor. Straż Pożarna zabezpieczyła trzy butelki i przekazała sprawę 15 Lubuskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej (LBOT).
Dzień później, 8 lutego, jednostka chemiczna PSP w Gorzowie Wielkopolskim, w wyniku laserowych badań termowizyjnych i ze względu na sposób przechowania substancji stwierdziła, że znalezionym materiałem w 95 % jest fosfor biały. Biorąc pod uwagę treść rozporządzenia Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2020 r. poz. 10), fosfor biały należy określić numerem 16 81 01, czyli jako odpad wykazujący właściwości niebezpieczne. Jest to substancja wysoce łatwopalna, w kontakcie z ogniem wytwarza drażniące i/lub toksyczne dymy (gazy), wdychając może powodować uczucie pieczenia, kaszel, trudności w oddychaniu, ból gardła, w kontakcie ze skórą może powodować zaczerwienienie, a nawet oparzenia, może spowodować utratę wzroku, zapaść lub wstrząs.
12 lutego 2025 r. na miejscu pojawiła się grupa Centralnego Ośrodka Analizy Skażeń z Warszawy (COAS), której celem było ustalenie, czy substancja ma charakter militarny. Dowódca grupy poinformował, że substancja nie ma charakteru militarnego, dlatego COAS zakończyło swoje działania na miejscu.
17 lutego 2025 r. poinformowano WIOŚ w Zielonej Górze o ujawnieniu substancji oraz poproszono Wojewodę Lubuskiego o wsparcie w jej utylizacji.
18 lutego zwrócono się do Jednostki Ratowniczo Gaśniczej nr 2 PSP w Gorzowie Wlkp. która zbadała odpad, aby przekazała wyniki swoich działań.
O opinię w sprawie zwrócono się również do Państwowej Powiatowej Straży Pożarnej w Żaganiu, która opinią z dnia 20.02.2025 r. poinformowała, że w butelkach znajduje się fosfor biały – substancja skrajnie łatwopalna i żrąca. W kontakcie z powietrzem samoczynnie się zapala, wydzielając toksyczny dym, a po ugaszeniu może ponownie zapłonąć. Kontakt ze skórą powoduje oparzenia, a woda użyta do gaszenia może być żrąca i toksyczna, zagrażając środowisku.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żaganiu w postanowieniu z 21 lutego 2025 r. pozytywnie zaopiniował konieczność natychmiastowego usunięcia fosforu białego. Substancja znajduje się w pobliżu stacji uzdatniania wody w Iłowej, która zaopatruje w wodę miejscowości Iłowa, Czerna, Klików i Czyżówek. Stadion Miejski, na którym odkryto fosfor, graniczy z budynkami mieszkalnymi i użyteczności publicznej, w tym szkołą podstawową. PPIS podkreślił, że fosfor biały jest skrajnie żrący i łatwopalny, a jego wdychanie może spowodować obrzęk płuc, a nawet śmierć.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze poinformował w piśmie z 21.02.2025 r., że biały fosfor znajdujący się w butelkach stanowi odpad niebezpieczny, przechowywany w nieodpowiednich warunkach. Substancja ta jest silnie toksyczna, trująca i łatwopalna, a jej samozapłon prowadzi do wydzielania żrącego pięciotlenku fosforu. Wdychanie oparów lub ich połknięcie powoduje ostre i przewlekłe uszkodzenie tkanek. Ze względu na realne zagrożenie dla zdrowia, życia ludzi oraz środowiska, konieczna jest szybka utylizacja przez uprawniony podmiot. WIOŚ w Zielonej Górze zaznaczył również, że zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami organem, który obowiązany jest do usunięcia odpadów jest regionalny dyrektor ochrony środowiska.
W związku z powyższym podjęto decyzję o wystąpieniu z wnioskiem z dnia 25.02.2025 r. o usunięciu odpadów na podstawie art. 26a ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 1587) skierowanym do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim.
28 lutego 2025 r. przedstawiciele RDOŚ w Gorzowie Wielkopolskim oraz Wydziału Zarządzania Środowiskiem przeprowadzili wizję terenową na Stadionie Miejskim w Iłowej. Ustalono, że Gmina nie zna liczby butelek z fosforem.
Zawiadomieniem z dnia 03.03.2025 r. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim wszczęła postępowanie administracyjne w sprawie usunięcia odpadów znajdujących się na dzień wydania decyzji na terenie Stadionu Miejskiego w Iłowej.
03.03.2025 r. RDOŚ W Gorzowie Wielkopolskim zwrócił się do Lubuskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Żaganiu
i do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Żaganiu o opinię w sprawie konieczności niezwłocznego usunięcia białego fosforu.
W odpowiedzi z 6 marca 2025 r. na pismo RDOŚ, WIOŚ w Zielonej Górze poinformował, że wydobyte z ziemi butelki z białym fosforem stanowią odpad niebezpieczny, magazynowany w miejscu nieprzeznaczonym do tego celu. Substancja ta jest silnie toksyczna, łatwopalna i ma tendencję do samozapłonu, co powoduje wydzielanie żrących, duszących oparów. Wdychanie, połknięcie lub wchłanianie fosforu powoduje ostre i przewlekłe uszkodzenie tkanek.
WIOŚ zaznaczył, że odpady znajdują się w centrum miejscowości, w pobliżu terenów mieszkalnych, szkoły i Hali Widowiskowo-Sportowej. W przypadku rozszczelnienia butelek istnieje ryzyko skażenia sąsiednich terenów. Ze względu na poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska, konieczne jest niezwłoczne unieszkodliwienie odpadów przez specjalistyczny podmiot.
W opinii z 7 marca 2025 r. Komendant Powiatowy PSP w Żaganiu stwierdził, że na terenie Stadionu Miejskiego w Iłowej nie są spełnione wymagania ochrony przeciwpożarowej w związku ze znalezieniem białego fosforu podczas prac modernizacyjnych. Podkreślił wysoką szkodliwość substancji i zalecił jej niezwłoczne usunięcie.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żaganiu w postanowieniu HK/2/4/2025 z dnia 7 marca 2025 r. pozytywnie zaopiniował konieczność niezwłocznego usunięcia białego fosforu ze Stadionu Miejskiego w Iłowej.
Przywołane powyżej opinie wymienionych organów, których zasięgnięcie w niniejszym postępowaniu jest obligatoryjne z mocy art. 26a ust. 5 ustawy o odpadach, wprost potwierdziły szkodliwość fosforu białego dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, co jest przesłanką do zastosowania art. 26a ustawy o odpadach oraz konieczność jak najszybszej utylizacji. Skutki, jakie może nieść za sobą dalsze pozostawienie fosforu białego w miejscu, w jakim się znajduje mogą być tragiczne, dlatego też przechowywanie takiej substancji w miejscu publicznym, mimo zabezpieczenia, nie można uznać za sytuację bezpieczną, co Organ I instancji kompletnie zignorował.
Organ umorzył postępowanie na podstawie art. 105 § 1 KPA, jednak odwołujący się uważa, że przesłanka ta została zastosowana błędnie i bez dostatecznego uzasadnienia. Brak podstaw do uznania, że dalsze postępowanie jest bezprzedmiotowe, ponieważ w dniu wydania decyzji nadal istniała konieczność usunięcia niebezpiecznych odpadów z terenu Stadionu Miejskiego.
Nie ma pewności, czy wzrost temperatury powietrza nie spowoduje reakcji fosforu, prowadząc do wybuchu. Decyzja o umorzeniu w trybie art. 105 § 1 KPA oznacza uznanie braku przedmiotu sprawy, co jest sprzeczne z zebranym materiałem dowodowym — problem wciąż istniał w dniu wydania decyzji. Co więcej, 18 marca 2025 r. doszło do samozapłonu białego fosforu, co naraziło uczniów, nauczycieli szkoły podstawowej w Iłowej oraz mieszkańców na toksyczne opary. Zagrożenie było szczególnie wysokie ze względu na bliskie sąsiedztwo szkoły i budynków mieszkalnych oraz zmienne warunki atmosferyczne, w tym wzrost temperatury. Do pisma dołączono nagranie wideo, ukazujące skalę pożaru — widoczne są płomienie i gęste kłęby dymu unoszące się nad miejscem zdarzenia. Film stanowi kluczowy dowód obrazujący poważne zagrożenie związane z rozprzestrzenianiem się pożaru oraz wpływem na jakość powietrza w okolicy.
Zgodnie z art. 26a ust. 1 ustawy o odpadach, niezwłoczne usunięcie odpadów jest konieczne w przypadku zagrożenia życia, zdrowia ludzi lub środowiska. RDOŚ w Gorzowie Wielkopolskim wskazał na brak „mierzalnego zagrożenia”, jednak przepis nie wymaga wystąpienia wycieku, wybuchu czy zatrucia — wystarczy realne ryzyko, które w tej sytuacji niewątpliwie istnieje. Zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi nie musi być bezpośrednie ani „mierzalne” — wystarczy jego istnienie. Na dzień wydania decyzji priorytetem powinno być niezwłoczne usunięcie odpadów ze względu na realne zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi oraz środowiska.
Działka nr 651 w obrębie Iłowa należy do Gminy Iłowa, jednak zgodnie z art. 26a ust. 2 ustawy o odpadach, w przypadku terenów zamkniętych oraz nieruchomości pozostających we władaniu gminy, odpowiedzialnym za niezwłoczne usunięcie odpadów jest regionalny dyrektor ochrony środowiska. Pomimo spełnienia wszystkich przesłanek — odpad ma niebezpieczne właściwości, stanowi ogromne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, co potwierdziły WIOŚ, PPSP oraz PPIS, a odpady były przechowywane w miejscu nieprzeznaczonym do tego celu — RDOŚ w Gorzowie Wielkopolskim zaniechał podjęcia działań, do których był zobowiązany ustawowo.
W sprawie objętej niniejszym odwołaniem doszło do rażącego naruszenia przepisów prawa materialnego i proceduralnego. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim nie zrealizował obowiązku wynikającego z art. 26a ustawy o odpadach, zaniechując działań koniecznych do usunięcia skrajnie niebezpiecznych odpadów zagrażających zdrowiu i życiu mieszkańców Iłowej. Ponadto błędnie zastosowano art. 105 § 1 Kpa, umarzając postępowanie mimo istnienia realnego i udokumentowanego przedmiotu sprawy.
We wtorek, 25 marca 2025 r., specjalistyczna firma zapakowała i zabezpieczyła butelki z niebezpieczną substancją na terenie stadionu w Iłowej. W środę rano fosfor biały został wywieziony do spalarni w Dąbrowie Górniczej w celu utylizacji.
Na chwilę obecną wszystkie koszty związane z zabezpieczeniem terenu oraz usunięciem i utylizacją butelek poniosła Gmina Iłowa. Koszt to 120 tysięcy złotych.
Jak mówi pan Paweł Lichtański Burmistrz Iłowej „będziemy chcieli odzyskać te pieniądze. Zwróciliśmy się już do Wojewody Lubuskiego o uruchomienie rezerwy ze skarbu państwa. Mam nadzieję, że po zapłaceniu tej faktury, pieniądze te będziemy mogli odzyskać”.
Podjęliśmy wszelkie możliwe działania w ramach naszych kompetencji i dostępnych środków, aby doprowadzić do usunięcia niebezpiecznej substancji z terenu Stadionu Miejskiego w Iłowej. Na każdym etapie informowaliśmy właściwe organy o zagrożeniu, współpracowaliśmy z instytucjami odpowiedzialnymi za ochronę środowiska, bezpieczeństwo przeciwpożarowe oraz sanitarne, a także wielokrotnie apelowaliśmy o pilne podjęcie działań mających na celu neutralizację zagrożenia.
Pomimo licznych interwencji i zgłoszeń, problem pozostał nierozwiązany, a nasze wysiłki nie przyniosły oczekiwanych rezultatów z uwagi na brak skutecznej reakcji ze strony odpowiednich służb i instytucji. W związku z tym, by zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom i środowisku, podjęliśmy kroki o usunięciu niebezpiecznego materiału na własny koszt.
Mamy nadzieję, że dzięki podjętym działaniom teren Stadionu Miejskiego w Iłowej jest już całkowicie bezpieczny, a wszystkie niebezpieczne substancje zostały skutecznie usunięte. Gmina Iłowa dołożyła wszelkich starań, aby wyeliminować zagrożenie i wierzymy, że problem został ostatecznie rozwiązany.
Zachęcamy także do wysłuchania relacji pana Krzysztofa Gonery z Radia Zachód
